In Lieveren staat op de hoek van het Centrum met de Nijlandseweg een oude boerderij, die in 1873 werd gebouwd. De huidige bewoner, Warner Boer, is de kleinzoon van Jan Boer, die deze boerderij in 1903 eerst huurde en later kocht. In dit verhaal de geschiedenis van de familie Boer en deze oude boerderij in Lieveren.
(foto uit 2020).
Karst Boer als boerenknecht naar Lieveren
In mei 1861 werd Karst Boer uit Roden knecht op de boerderij van de gebroeders Jan en Hindrik Stegen in Lieveren, A in onderstaande afbeelding.
Karst was in 1837 geboren als zoon van Karst Geerts Boer en Annechien Berends Brink. Zij woonden op een boerderij die ongeveer stond op de locatie van het huidige ‘Keukenhuis Roden’ (Kanaalstraat 35). Ook de stamvader van de familie, grootvader Geert Egberts (Boer), woonde hier nog tot zijn dood in 1846. Hij was in 1757 in Gasselte geboren en in 1789 in Roden getrouwd met Aaltien Karst.
De naam Karst, die in de familie Boer veelvuldig zou worden gebruikt als voornaam, kwam van grootmoeder Aaltien Karst, dochter van Karst(en) Jacobs. De achternaam Boer werd na de invoering van de burgerlijke stand vanaf 1818 gebruikt.
Van boerenknecht naar zelfstandig landbouwer
Na 4 jaar als knecht bij de gebroeders Stegen te hebben gewerkt, trouwde Karst Boer op 4 mei 1865 met Annechien Stel, dochter van Jan Hindriks Stel en zijn vrouw Marchijn Hindriks Wichers. Ze woonden op de boerderij met C aangeduid in de voorgaande afbeelding.
Het pasgetrouwde echtpaar Boer/Stel ging ook op deze boerderij wonen. Het boerenbedrijf kreeg in de loop der tijd een aanzienlijke omvang en behoorde met 44 ha landbouwgrond tot één van de grootsten van het dorp.
Annechien Stel had één zuster, Martha, die in 1872 met Hindrik Polling uit Steenbergen was getrouwd. Dit echtpaar vestigde zich ook in Lieveren op een boerderij, die eveneens eigendom was van Jan Hendriks Stel.
In mei 1892 werd besloten het gemeenschappelijke vastgoed te verdelen. Karst Boer en Hindrik Polling werden daarmee zelfstandige landbouwers met ieder 22 ha grond. Schoonvader Jan Hindriks Stel overleed in oktober 1892. Zijn vrouw was in 1879 overleden.
Groot gezin Boer-Stel
Het echtpaar Boer-Stel bleef na de dood van hun (schoon-) ouders op de ouderlijke boerderij wonen. Tussen 1866 en 1884 kregen ze 8 kinderen, 6 meisjes en 2 jongens.
Van de meisjes overleden er 3 al op jonge leeftijd. De overige 3 dochters waren Marchien (1866), Annechien (1868) en Karssina (1876). De oudste, Marchien Boer, trouwde in 1891 met landbouwer Jan Ottens uit Peize. Tweede dochter, Annechien Boer, huwde in 1896 met notarisklerk Hindrik Kemkers, zoon van Jan Kemkers en Jantien Piet uit Roden. De jongste, Karssina Boer, bleef vrijgezel.
De twee zoons waren Jan Boer (1873) en Karst Boer jr. (1882). Karst Boer jr. trad op 3 december 1904 in Roden in het huwelijk met Elisabeth Vrieling. Jan Boer trouwde op 4 mei 1901 te Peize met Grietje Hoenderken.
Na hun huwelijk woonde dit laatste echtpaar aanvankelijk bij de ouders van Grietje in Peize. Enige jaren later zou Jan Boer met zijn gezin, waarin inmiddels twee kinderen waren geboren, terugkeren naar Lieveren.
Verwerving boerderij door Jan Boer
In het Nieuwsblad van het Noorden van 9 november 1902 werd in Lieveren ‘Eene Boerenplaats’ met weiland, hooiland en bouwland te huur aangeboden. Egbert Datema, die optrad als curator voor de wilsonbekwame eigenaar Willem Holthuis, regelde de verhuring. De huur van de boerenplaats met grond werd toegewezen aan Jan Boer uit Lieveren. Tot het geheel behoorde naast de boerderij met 4 ½ ha weiland, nog 6 ha hooiland en 7 ha bouwland. Per 1 mei 1903 nam het echtpaar Boer-Hoenderken zijn intrek op de boerderij te Lieveren (Anieuw) in onderstaande afbeelding). Deze stond op dezelfde kavel als de eerdere boerderij (Aoud), waar vader Karst Boer sr. van 1861-1865 als boerenknecht had gediend.
Willem Holthuis, de eigenaar van de boerderij, overleed op 7 augustus 1913 op 64 jarige leeftijd. De onroerende goederen uit zijn nalatenschap werden door de erfgenamen publiek geveild. Daarbij kocht Jan Boer, die toen dus al huurder was, de boerderij met schuur, erf en tuin en diverse percelen bouw- en weiland, in totaal ruim 12 ha.
Boerderij was vanaf 1830 steeds verhuurd
De boerderijen Aoud en B en omliggende percelen stonden in 1832 nog op naam van de nazaten van Jan Jans Arends uit Lieveren, die al in 1826 was overleden. Eén daarvan was Eltien Arends, in 1778 in Lieveren geboren en in 1811 gehuwd met Jan Aukema uit Leutingewolde. De moeder van Willem Holthuis, Geessien Aukema, was een dochter van Jan Aukema en Eltien Arends. Door vererving was kleinzoon Willem in 1866 eigenaar geworden van een deel van deze onroerende goederen, waaronder de in de advertentie genoemde boerenplaats (Aoud).
In de periode van 1830 tot 1913 had deze boerderij met bijbehorende grond verschillende huurders. Van 1860 tot 1870 waren dat de gebroeders Stegen, waarbij Karst Boer Sr. als boerenknecht in 1861 in dienst was getreden. Vanaf 1870 werd Egbert Krijthe de gebruiker van de boerenplaats en zou dat meer dan 30 jaar blijven. De oude behuizing (Aoud) werd in 1873 afgebroken en nagenoeg gelijktijdig werd iets oostelijker op dezelfde kavel een nieuwe boerderij (Anieuw) gebouwd. Daarbij werden oude gebinten uit de afgebroken boerderij hergebruikt. Als bijgebouw werd toen achter de nieuwe boerderij nog een varkensschuur gebouwd.
De familie Krijthe in Lieveren
Egbert Krijthe was 1868 getrouwd met Eltien Aukema. Zij was een nicht van Willem Holthuis en net als hem een kleinkind van Jan Aukema en Eltien Arends. Het echtpaar Egbert Krijthe en Eltien Aukema kreeg in totaal 11 kinderen, die in Lieveren opgroeiden. Egbert Krijthe was een gedreven jager. Daarnaast was hij onder meer actief als bestuurslid van waterschap Leutingewolde en raadslid van de gemeente Roden. In de gemeenteraad zette hij zich onder andere in voor verharding van de weg van Lieveren naar Roden.
Bijzonder voor die tijd was dat hij als landbouwer verschillende van zijn kinderen na de lagere school nog door liet leren. Enkelen van hen vertrokken na hun jeugd dan ook uit Drenthe.
Zoon Jan Krijthe, geboren in 1875, werd onderwijzer in Den Haag en schreef in 1903 in het tijdschrift De Levende Natuur een artikel over adders. Hij nam iedere schoolvakantie direct de trein vanuit Den Haag naar Drenthe, naar het Noordenveld. Om daar, langs de mooie zandweg van Roden naar Lieveren te genieten van de prachtige natuur. Uitgebreid werd stilgestaan bij de adders, die veelvuldig rond Lieveren waren te vinden. De verhalen gingen over een maaier, die de zwa (zeis) weggooide en niet meer wilde maaien omdat hij zoveel adders zag. Over een boerenknecht, die door een adder in de hand was gebeten en daarna gauw naar de man was gegaan die “bezetten kon”. Die man had met zijn vingers stijf over de bovenarm gewreven en toen was het “bezet”. Met deze man werd zo goed als zeker Feije Jans Cazemier bedoeld, die in die tijd bekend stond als de bezweerder van Lieveren. Ook werd gesproken over het bereiden van adderolie. Daarbij werd een adder in een fles gedaan, die werd aangevuld met olie en enige tijd in de grond werd begraven. De zo ontstane adderolie werd beschouwd als een geneesmiddel tegen de wrang, een uierontsteking bij koeien. Jan Krijthe kreeg twee dochters, de tweeling Eltien en Neeltje, die gedurende WO II in Wageningen studeerden. Zij waren tijdens de oorlog actief in het verzet, waarbij één van hen overleed. Jan Krijthe verhuisde zelf naar Bennekom en overleed in 1953.
Een jongere broer van Jan was Geert Krijthe. Deze vertrok in december 1909 naar de VS voor een baan op een landbouwproefstation in Akron in de staat Colorado. Hij overleed al in 1923 in de nabijgelegen plaats Fort Morgan. In de jaren ’70 van de vorige eeuw meldden zich enkele Engelssprekende personen bij de familie Boer in Lieveren met het verzoek om de boerderij te mogen bekijken. De communicatie verliep enigszins stroef, maar duidelijk werd dat dit het geboortehuis van één van hun (voor)ouders was. Zeer waarschijnlijk waren deze bezoekers nazaten van Geert Krijthe.
En dan was er nog hun zuster Lemina Krijthe, die in 1910 in Roden trouwde met Steven Prins uit Enumatil. Het paar vestigde zich in Den Haag, waar Steven Prins evenals zijn zwager Jan Krijthe onderwijzer werd. Lemina, geboren op 8 april 1882 in Lieveren, overleed op 8 april 1985 in Den Haag op de dag dat zij de respectabele leeftijd van 103 jaar had bereikt!
Terug naar de familie Boer
In 1917, vijf jaar na de dood van zijn vrouw Annechien Stel, besloot Kars Boer sr. het onroerend goed te verdelen onder de vijf erfgenamen. Daarna werd de boerderij C, waar de familie had gewoond, afgebroken.
Zoals gemeld had Jan Boer al vanaf 1903 de eerder genoemde boerderij Anieuw met daarbij ruim 12 ha grond in gebruik, eerst als huurder en later als eigenaar. Tezamen met de grond, die werd geërfd van zijn ouders en nog enige aangekochte percelen was het totale areaal ongeveer 20 ha. Dit lag verspreid rond het dorp Lieveren.
Jan Boer en Grietje Hoenderken kregen drie zoons en één dochter. Jongste zoon Anne Boer trouwde met Jantina Hogenkamp, die als meid bij zijn ouders in dienst was.
Het echtpaar bleef daarna wonen en werken op het bedrijf van hun ouders. Toen ook zij kinderen kregen, woonden er zoals gebruikelijk in die tijd drie generaties in hetzelfde huis.
Nadat opa Jan Boer in 1957 overleed, zette Anne Boer het bedrijf voort. Met een veestapel van 25 melkkoeien behoorde hij tot de boerenmiddenklasse. Het echtpaar Anne en Jantie Boer kreeg drie zoons, Jan, Warner en Karst en één dochter, Anna.
De zoons waren in hun tienerjaren liefhebbers van snelle brommers. De merken DKW en Kreidler waren hun favorieten. Naast de sensatie de politie te snel af te zijn, bracht dit ook gevaren met zich mee.
Oudste zoon Jan overleed in 1964 al op 19-jarige leeftijd aan de gevolgen van een ernstig brommerongeval in Norg. Als dienstplichtig militair was hij onderweg van het ouderlijk huis in Lieveren naar standplaats Assen.
Warner volgde een technische opleiding en werkte een aantal jaren als monteur bij garage Ten Cate in Roden.
Karst was van jongs af aan nogal bedreven in allerlei behendigheidsspelletjes op het schoolplein (knikkeren) en op de kermis (hijskraangrijpers). Als balvaardige voetballer debuteerde hij al op 16-jarige leeftijd in het eerste elftal van Roden. Het sportieve talent en de goede ‘looks’ maakten dat hij populair was bij het andere geslacht. Toen in 1978 de juiste partner was gevonden, vertrok Karst naar het landbouwbedrijf van zijn schoonouders in Bourtange.
De enige dochter, Anna, had de creatieve genen in de familie Boer geërfd. Zij stond in de naaste omgeving bekend als begenadigd tekenaar van kinderportretten. Met deze professie trok ze ook de wijde wereld in.
‘Oepoe’ Grietje Hoenderken overleed in 1969. De verdeling van de nalatenschap van haar en haar eerder overleden echtgenoot verliep met de nodige strubbelingen. Dit leidde er toe dat halverwege de 80-er jaren het boerenbedrijf werd beëindigd. Het vee en grootste deel van het land werden afgestoten. Uiteindelijk kreeg de op de boerderij geboren en getogen en nog steeds wonende bewoner, Warner Boer, in 1987 de gelegenheid de boerderij met enige daaromheen liggende gronden te kopen. Hij zette daarop het bedrijf voort als loonbedrijf. Warner was in 1977 getrouwd met Ina Vogelzang. Samen kregen ze twee zoons, Arnaud en Herwald, die ook op het bedrijf opgroeiden.
Ina deed de dagelijkse secretariaatswerkzaamheden voor het loonbedrijf. Ook was ze actief in Lieverse dorpsleven en werd in 1989 het eerste vrouwelijke bestuurslid van de VVV Lieveren. Daarin werkte ze samen met oudgedienden als Fokke van Zonneveld, Albert-Jan Post en Jan Boer. Later was ze één van de initiatiefnemers van het dorpskrantje ‘Dorpsnaais’. Ina overleed in 2022.
