Lieveren en ruilverkaveling (1)

Wat is een ruilverkaveling?

Technische ontwikkelingen in de vorige eeuw doen de mechanisatie in de landbouw sterk toenemen. Door de slechte verkaveling van de landbouwgronden worden de mogelijkheden die dit biedt onvoldoende benut en blijft de landbouw te arbeidsintensief. Door ruilverkaveling, het ruilen van kavels boerenland, kunnen grotere percelen grond worden gemaakt, die beter te bereiken, te bewerken en af te wateren zijn.

Ontginning Bunnerveen

In januari 1954 meldt het Algemeen Handelsblad dat besloten is tot ontginning van het Bunnerveen en dat daartoe het Bunnerveen met het Peizerveen en het Donderboerkamp in ruilverkaveling zal worden gebracht (1).

Het Bunnerveen vòòr de ontginning

Aan het einde van dat jaar organiseert het Drents Landbouw Genootschap (DLG), afdeling Roden, een excursie naar Zweeloo, waar al een ruilverkaveling heeft plaatsgevonden. Volgens het krantenbericht heeft een groep van 80 adspirant ruilverkavelaars dit als ‘bijzonder leerzaam’ ervaren en het feit, dat ‘per autobus de verkaveling bezichtigd kon worden, dwong veler respect af’ (2).

Vier blogs

In een uitgebreid verhaal zal ik toelichten wat er van 1954 tot ongeveer 1970 zoal in het nieuws is geweest over de ruilverkaveling, die in Lieveren en omliggende dorpen heeft plaatsgevonden. In de komende tijd zullen hieraan 4 blogs worden gewijd met de titels:

  1. Ruilverkaveling Peize-Bunne
  2. Ruilverkaveling Peizermade
  3. Toedeling van de gronden
  4. Streekverbetering

home

Vandaag dus de eerste – De ruilverkaveling Peize-Bunne

De ruilverkaveling Peize-Bunne

De ruilverkavelingsaanvraag

Opmerkelijk is, dat er al wordt gesproken over de voorbereiding van een grote ruilverkaveling in het Peizer- en Bunnerveen, terwijl er volgens mijn bronnen nog geen officiële aanvraag is ingediend. Dit gebeurt pas in september 1955, als de gemeenteraad van Peize bij Gedeputeerde Staten van Drenthe een ruilverkaveling aanvraagt van alle gronden in die gemeente (3). Wel wordt later duidelijk dat het waterschap „Peizer- en Eeldermaden” eerder een aanvraag heeft willen indienen, maar deze is in een vergadering afgestemd door de belanghebbende boeren.

Op 27 oktober 1956, maken Gedeputeerde Staten bekend dat naar aanleiding van de goedgekeurde aanvrage tot ruilverkaveling op de secretarieën van zowel de gemeente Peize als die van Roden, Vries en Norg nadere informatie over het ruilverkavelingsplan ter inzage ligt (4). Verder is de stemmingsvergadering vastgesteld op 20 december 1956, vanaf 10 uur in Café H. Nieboer te Peize. Uit het voorgaande valt af te leiden dat de ruilverkaveling niet alleen betrekking heeft op eigenaren en gronden in de gemeente Peize, maar dat ook de gemeenten Roden, Vries en Norg betrokken zijn. Als naam wordt Ruilverkaveling Peize-Bunne gebruikt.

Informatie over het plan

Alle belanghebbenden en eigenaren van grond in de ruilverkaveling Peize-Bunne worden uitgenodigd voor informatieve vergaderingen op 22 november 1956 te Peize of Donderen (5). Daar zullen inlichtingen worden verstrekt omtrent de gang van zaken en de bevoegdheden van eigenaren in een ruilverkaveling, terwijl tevens het plan voor de ruilverkaveling Peize-Bunne nader zal worden toegelicht.  Dit wordt gedaan door de Centrale Cultuurtechnische Commissie (CCC), die de algehele leiding heeft over de ruilverkaveling en de Cultuurtechnische Dienst die haar ten dienste staat als voorbereidend en uitvoerend orgaan.

Het te ontginnen Bunnerveen met daaromheen de gronden, die in de ruilverkaveling zullen worden opgenomen. Datering kaart 1958 (Bron: Drents Archief Assen, Toegang 416:Drenthe 1958: NL-AsnDA_0181-416-001)

In een uitgebreid artikel in het Nieuwsblad van het Noorden (6) wordt o.a. verslag gedaan van de  informatie bijeenkomsten. Daaruit blijkt dat verkavelingsblok 2600 ha groot is. In het midden ligt het nog grotendeels woeste Bunnerveen (500 ha), begrensd door de esgronden en weiden van de omliggende dorpen Peize, Bunne, Donderen en Lieveren.

De plannen voor ontginning van het Bunnerveen en de herverkaveling en herverdeling van de overige gronden worden toegelicht. Er zal veel aandacht worden besteed aan wegenaanleg, waterbeheersing en aansluiting van de woningen op water en elektra. In het Landschapsplan, uit te voeren door Staatsbosbeheer, is beplanting langs de nieuw aan te leggen wegen opgenomen. Bovendien zal 50 ha van het Bunnerveen natuurreservaat blijven en wellicht zal het Bongeveen met het Stuifgat ook nog als natuurreservaat worden aangemerkt.

De kosten zullen voor 76% worden gedekt door rijkssubsidie. De grondeigenaren betalen 24%, hetgeen neerkomt op fl. 550 per ha, voor te schieten als lening door het rijk, terug te betalen in 30 jaar voor 5% per jaar bestaande uit aflossing en rente!

home

De stemming

Bij de stemmingsvergadering op 20 december 1956  in café Nieboer te Peize zijn ongeveer 350 grondeigenaren aanwezig, waarvan 188 tegen stemmen. Dit betekent dat, gerekend op het totaal aantal belanghebbenden, er volgens de voorlopige uitkomst ongeveer 2100 voorstemmers zijn (7). In de ruilverkavelingswet is namelijk bepaald dat belanghebbenden, die niet stemmen, voor zijn! Een ruilverkaveling vindt doorgang als minimaal de helft van de eigenaren voor is of als een minderheid van eigenaren met minimaal de helft van de in stemming gebracht oppervlakte voor is. Bij deze stemming is dus de meerderheid van de eigenaren voor.

Gedeputeerde Staten van Drenthe delen dan ook op 23 januari 1957 mee, dat “door de bij het kadaster bekend staande eigenaren van of rechthebbenden op de percelen, gelegen in het blok van ruilverkaveling Peize-Bunne, is besloten tot ruilverkaveling van dit blok” (8).

Ontginning en herinrichting

Daarna beginnen de voorbereidingen voor de uit te voeren werkzaamheden. In 1957 worden met behulp van luchtkartering nauwkeurige terreinkaarten gemaakt, zodat een volledig beeld van de perceelsindeling op dat moment wordt verkregen. Hiervoor worden op diverse plaatsen in het gebied vierkante witte schijven op piketten geplaatst. Men wordt gewaarschuwd deze merktekens niet te verwijderen, verplaatsen of beschadigen (9). Nog bestaande vergunningen tot vervening (turfwinning) van percelen in ruilverkavelingsgebied Peize-Bunne worden ingetrokken (10).

In 1958 wordt de aanleg en verbetering van wegen door het ontginnings- en ruilverkavelinsgebied aanbesteed en gegund. Zo wordt de Nijlandseweg in Lieveren aangepakt en doorgetrokken naar Bunne (Bunnerveenseweg) waardoor een weg van 5,1 km ontstaat. Dit werk wordt gegund aan Wegenbouw- en Aannemersbedrijf fa. K. J. Lentz te Groningen, die met fl. 376.500 de laagste inschrijfster is (11).

Onder de kop ‘In Bunnerveen overstemmen draglines met schor geratel de vogels – Woeste grond wordt bouwland voor boeren’ wordt in maart 1960 verslag gedaan van de vorderingen (12). Diverse wegen, zoals de Palderseweg van Lieveren naar het centrum van het Bunnerveen, zijn al gereed; aan anderen wordt nog gewerkt.

De genoemde weg van Lieveren naar Bunne is, op de deklaag na, reeds klaar. Ik kan me de aanleg van deze 5 m brede weg nog goed herinneren. Onze boerderij, is enkele weken moeilijk bereikbaar. De fundering voor de nieuwe weg wordt voor ons huis over ca. 100 m extra diep uitgegraven, omdat er buizen en putten voor een riolering moeten worden aangebracht. De ondergrond voor de weg wordt gestabiliseerd met achtereenvolgens een laag grove en een laag fijne hoogoven slakken. Daarop komen dan nog enkele asfaltlagen en los split als afwerking.

Ook de ontginningswerken in het Vlasveen en het Voorste Veen bij Lieveren, samen 80 ha, zijn nagenoeg gereed. Langs de nieuwe wegen in het ontginningsgebied liggen grote hopen compost, verkregen uit het huisvuil van vele, voornamelijk Haagse, gezinnen. Deze compost wordt over de ontgonnen gronden verspreid om de bodemvruchtbaarheid te verbeteren. De journalist merkt nog op dat de vele  nylonkousen in de compost niet afgebroken zijn:  ‘Zo komt het dat uit die hopen compost vrolijk nylonkousen wapperen in de wind’. Een enkele keer zijn we als kwajongens gaan kijken bij de draglines en bulldozers in actie op het Bunnerveen.  Behalve de composthopen en het geronk van de machines herinner ik me de adders, die door machines en werklieden letterlijk een kopje kleiner waren gemaakt.

home

Ontwatering

In regenrijke periodes treden de beken in het gebied regelmatig buiten hun oevers. Het is dan ook noodzakelijk dat de ontwatering verder op orde wordt gebracht. Naast grote ingrepen in de bestaande natuurlijke hoofdafwatering door het Peizer-,  Eelder-, Lieverse en Oostervoortse Diep zullen door het hele gebied nieuwe waterlossingen worden gegraven. Tevens zullen diverse dammen, stuwen en bruggen moeten worden gebouwd.

Bij de ontwatering van het gebied speelt uiteraard het Waterschap Noordenveld een belangrijke rol. Dit waterschap is in 1956 opgericht. In nauwe samenwerking met Provinciale Waterstaat van Drenthe, de Koninklijke Nederlandse Heidemij en andere instanties is een groot aantal werken voorbereid en uitgevoerd (13). Reeds in 1957 meldt de voorzitter van het waterschap, Tale  Willems uit Roden, dat de plannen voor de verbetering van de benedenloop van Peizer- en Eelderdiep gereed zijn. Men hoopt spoedig met de uitvoering daarvan te kunnen beginnen (14).

Ook wil het waterschap het Peizerdiep en in het verlengde daarvan het Lieverse Diep en Oostervoortse Diep aanpakken. In eerste instantie vertraagt de discussie over het aanwezige landschapsschoon langs het Lieverse Diep de voortgang van deze werkzaamheden (15).

Blauw ingekleurd de ruim 2 km van het Lieverse Diep tussen Roden en Lieveren dat natuur blijft. (Bron kaart: Drents Archief, Assen. Toegang 416: Drenthe 1958: NL-AsnDA_0181_416_001)

Na enige tijd wordt door het bestuur van het waterschap een oplossing geaccepteerd: ongeveer 2 ½ km van het Lieverse Diep met de aangrenzende madelanden blijft natuur.

Het is nu mogelijk de verdere aanpassing van het Peizerdiep aan de behoeften betreffende de verbetering van de waterhuishouding door te zetten (16).

Landinrichters in Lieveren

Bij de uitvoering van de verschillende werkzaamheden voor de ontginning en de waterhuishouding in het verkavelingsgebied wordt de inzet van veel machines en arbeidskrachten gevraagd. Diverse aannemersbedrijven doen mee in de aanbestedingen. Meestal kunnen deze gebruik maken van arbeidskrachten die in het gebied wonen. Een aantal klussen vraagt meer specialistische kennis en kunde, die van elders wordt ingevlogen. Zo komen in deze periode twee gezinnen met hun verplaatsbare woningen, salonwagens, naar Lieveren.

De eerste is de familie Bertus Luimers, die met hun salonwagen op het weilandje achter het café komen te staan. Bertus Luimers is dragline machinist en verhuurt zich aan diverse grondverzetbedrijven. De familie Luimers blijft een flink aantal jaren in Lieveren wonen en verhuist later naar Roden.

Het tweede gezin is dat van de familie Roel Vos. Hun salonwagen komt op het erf van onze boerderij aan de Nijlandseweg op het  ‘zwienekaampie’ te staan.

Roel Vos is uitvoerder bij aannemingsbedrijf fa. K. en R. Haverland uit Zwolle en heeft als uitvoerder de leiding bij de bouw van een aantal stuwen in het Peizer- en Lieverse diep (17). Als de werkzaamheden nabij Lieveren afgerond zijn, verhuist de familie met de salonwagen naar de volgende klus bij Varsseveld in Gelderland.

Eén van de stuwen in het Lieverse Diep, die onder leiding van Roel Vos is gebouwd

Het vervolg

Over enkele weken het vervolg dat gaat over de uitbreiding van de ruilverkaveling Peize-Bunne, die daarbij wordt omgedoopt in ruilverkaveling Peizermade.

Home

Geraadpleegde bronnen

1. Algemeen Handelsblad, Amsterdam, 1954-01-06, p.2. Geraadpleegd op Delpher op 27-09-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000040247:mpeg21:p002

2. Provinciale Drentsche en Asser courant, Assen, 1954-12-27, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 27-09-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB23:001565153:mpeg21:p00003

3. Provinciale Drentsche en Asser courant, Assen, 1955-09-29, p. 13. Geraadpleegd op Delpher op 04-09-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB23:001569078:mpeg21:p00013

4. Nieuwsblad van het Noorden, Groningen, 1956-10-27, p. 18. Geraadpleegd op Delpher op 04-09-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010889891:mpeg21:p018

5. Nieuwsblad van het Noorden, Groningen, 1956-11-17, p. 18. Geraadpleegd op Delpher op 04-09-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010889909:mpeg21:p018

6. Provinciale Drentsche en Asser courant, Assen, 1956-12-11, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 05-09-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB23:001573140:mpeg21:p00003

7. Provinciale Drentsche en Asser courant, Assen, 1956-12-21, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 04-09-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB23:001573149:mpeg21:p00004

8. Provinciale Drentsche en Asser courant, Assen, 1957-02-02, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 05-09-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB23:001577028:mpeg21:p00006

9. Nieuwsblad van het Noorden, Groningen, 1957-04-10, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 03-09-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010677108:mpeg21:p007

10. Provinciale Drentsche en Asser courant, Assen, 1958-05-29, p. 10. Geraadpleegd op Delpher op 05-09-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB23:001576123:mpeg21:p00010

11. Provinciale Drentsche en Asser courant, Assen, 1958-10-02, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 03-09-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB23:001572080:mpeg21:p00004

12. Nieuwsblad van het Noorden, Groningen, 1960-03-19, p. 21. Geraadpleegd op Delpher op 23-01-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010678427:mpeg21:p021

13. Hempenius, A.L., Inventaris van het archief van het waterschap Noordenveld (1948) 1956-1994 (2007). Laurentius Archief & Geschiedenis IX en Archieftoegangen waterschap Noorderzijlvest IV (Groningen 2009), https://www.archieven.nl/nl/zoeken?mivast=0&mizig=210&miadt=5&micode=2766&miview=inv2#inv3t2

14. Provinciale Drentsche en Asser courant, Assen, 1957-04-27, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 03-09-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB23:001577099:mpeg21:p00007

15. Nieuwsblad van het Noorden, Groningen, 1960-11-19, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 23-01-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010678686:mpeg21:p006

16. Nieuwsblad van het Noorden, Groningen, 1961-11-30, p. 17. Geraadpleegd op Delpher op 23-01-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010677863:mpeg21:p017

17. Nieuwsblad van het Noorden, Groningen, 1963-06-28, p. 18. Geraadpleegd op Delpher op 06-09-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010678864:mpeg21:p018

Home

Geverifieerd door MonsterInsights